21-Mavzu. Animatsion va tasvirli ma`lumotlar bilan ishlash

 21-Mavzu. Animatsion va tasvirli ma`lumotlar bilan ishlash 

Reja: 

1.Animatsion tushunchasi.

2.Tasvirli ma`lumotlar. 

3.MACROMEDIYA FLASH da animatsiya yaratish.

Hozirgi kunda asosiy muammolardan biri animatsion obyektlar yordamida dinamik ko'rgazmali qurollar yaratish. Macromedia ishlab chiqaruvchisining Flash seriyali mahsulotlari bunday muammolarni yechishda juda qulay va keng imkoniyatlar yaratadi. Ushbu kurs ishi Macromedia Flash muhitida ishlash va animatsiya, video - rolik, websahifa, interfaolli, ovozli lavhalarni yaratish hamda Actionscript dasturlash tili orqali dasturlashtirilgan, boshqariladigan animatsiya, video - rolik, web - sahifalarni yaratishni o'rganishga bag ishlangan.Kur ishida vektorli grafika, animatsion obyektlar haqidagi ham ma’lumot berib o'tilgan. Multimedia texnologiyalar informatikaning eng mashhur va istiqbolli yo`nalishlaridan hisoblanadi. Multimediali texnologiyalar maqsadi tovush, video, animatsiya va boshqa visual effektlar(Simulation) hamda interaktiv interfeys va boshqa boshqaruv mexanizmlari bilan birgalikda taqdim e`tiladigan matn va ma`lumotli, tasvirlar kolleksiyasi kabi maxsulotlarni yaratishdan iboratdir. Bu ta`rif 1988 yil yangi texnologiyalarni kiritish va foydalanish muammolari bilan shug`ullanuvchi yirik Yevropa kommisiyasi tomonidan shakllantirilgan. Interaktivlik – foydalanuvchi harakatlariga reaksiya qaytaruvchi hamda foydalanuvchi tomonidan boshqariladigan xususiyat hisoblanadi. Multimedia texnologiyasining paydo bo`lish g`oyasi 1945 yilda Amerikalik olim Vanniver Bush tominidan taklif qilingan “MEMEX” xotirani tashkil etish konsepsiyasi hisoblanadi. Bu konsepsiya axborotni ma`no jihatdan hamda formal belgilalariga (tartib raqami, indeksi yoki alifbosi va boshqa narsalarga qarab) to`g`ri keladigan qidiruvni tashkil etish nazarda tutilgan. Bu g`oya dastlab gipermatn sistemasi(matnli ma`lumotlar kombinatsiyasi bilan ishlaydigan sistema) ko`rinishida, keyinchalik esa gipermedia (grafika, tovush, video va animatsiyalar kombinatsiyasi bilan ishlaydigan sistema) va ikkita sistemasini o`zida mujassamlashtirgan multimedia sifatida kompyuterda realizatsiya qilingan. XX asrning 80 yilning oxirida multimedia texnologiyalarni ijtimoiy sohaga qo`llanishi kompyuter sohasi bo`yicha biznesmen amerikalik Bill Geys bilan bog`liq. U amaliyotda tasvir, tovush, animatsiya, gipermatnli sistemalarni foydalanib, muzeyning invertar ma`lumotlar ombori asosida multimediali mahsulotni yaratish hamda amaliyotda tadbiq qilish g`oyasini yaratdi. Bu mahsulot “National Art Gallery London” deb nomlanadi. Bu mahsulot o`z ichiga multimedianing uchta asosiy prinsipini mujassamlashtirgan. - Inson qabul qiladigan muhitlarning kompinatsiyalangan to`plami yordamida axborotni taqdim etish; - Maxsulotda mavjud axborotni qidiruv ishini erkinligi; - Interfeysning tasviriy dizayni va navigatsiya vositasi; Bu texnologiyaning afzalligi axborotni tasvirlashda multimedianing quyidagi faol imkoniyatlarini ishlatishi hisoblanadi: - Katta hajmdagi turli xil axborotni birta to`plagichda saqlash imkoniyati; - Tasvirning yoki uning qiziqarli fragmentini ekranda kattalashtirish ba`zan esa tasvirni sifatini saqlash uchun uni yigirma martagacha kattalashtirish(lupa rejimi) imkoniyatining borligi; Bu tasviriy sa`ant va unikal tarixiy hujjatlarni prezentatsiyasi uchun muhim; - Tasvirlarni turli xildagi bilim olish yoki ilmiy-tadqiqoy o`tkazish o`tkazish maqsadidagi dasturiy vositalar bilan taqqoslash va qayta ishlash imkoniyati; - Matn bilan birgalikda olib boriladigan ixtiyoriy tushuntirilib boriluvhi axborotni(gipermatn va gipermedia texnologiyasi) borligi; - Uzluksiz musiqaviy yoki ixtiyoriy audio bilan tavsiflanib borish imkoniyati; - Filmlar videolavhalaridan, videoyozuv va kadrni to`xtatib qo`yish, kadrlararo videoyozuvlarni ko`rish kabi funksiyalaridan foydalanish imkoniyati; - Disklarning tarkibi ma`lumotlar omborini qo`shish, obrazlarni metodik qayta ishlanishi, animatsiya(masalan hikoyani geometric qurilishlarni tamoyish etuvchi grafik animatsiyali tasvirlar) va shu kabi boshqa imkoniyatlar; - Global internet tarmog`iga ulanish imkoniyati; - Turli xil ilovalar bilan ishlash imkoniyati(matnli, grafik va tivush redaktorlari, xarita tuzuluvchi axborotlar); - Taqdim etiladigan maxsulot haqidagi axborot bo`yicha shaxsiy galereyani yaratish imkoniyati (“karman” yoki “moi pometki” rejimlari); - “O`tilgan yo`l” va yaratilgan qiziqarli sahiha uchun “zakladka” yaratish imkoniyati; - Maxsulotni tarkibiy qismini avtomatik ko`rish yoki maxsulot bo`yicha tovushli va animatsiyalangan “yo`l ko`rsatuvchigid”(foydalanuvchiga ko`rsatib va gapirib ko`rsatma beruvchi) ni yaratish, maxsulot tarkibiga ma`lumot bilan tashkillashtiriluvchi o`yin komponentlarini qo`shish imkoniyati; - Ma`lumotlar bo`ylab navigatsiya qilish va asosiy menyusiga, mundarija yoki dasturiy maxsulotning ixtiyoriy nuqtasiga o`tish imkoniyati; Demak, multimediali maxsulot – kompyuterli axborot texnologiyalar muhitida axborotni yanada samarali berish shakli hisoblanadi. Multimediali maxsulot to`liq bo`lmagan katta hajmdagi axborotlarni to`plash, joriy momentdagi qiziqarli axborotni interaktiv o`zaro harakat yordamida tanlash imkoniyatini beradi. Multimediali tizimlar bilan qayta ishlanadigan axborot turlari. 1. Grafik axborot – surat, rasm, fotosurat, chizma, sxemalar ko`rinishidagi axborot. Multimediada rang – axborotni tasvirlashning asosi hamda, ekranda har bir pikselni xarakteristikasi hisoblanadi va son bilan kodlashtiriladi. 2. Tovushli – musiqaviy axborot – Bu ko`rinish uchun maxsus simvollarni foydalanib kodlashtirish usuli ixtiro qilingan. Bu usul axborotni grafik axborotga o`xshab salash imkoniyatini beradi; nutq va boshqa tovushlar. 3. Sonli – obyektlarni miqdoriy soni va xususiyatlari; matnli axborotga o`xshash bo`lib, uni tasvirlash uchun maxsus belgilar ya`ni raqamli kodlashtirish usullaridan foydalaniladi. Kodlashtirish sistemalari(sanoq) xar xil bo`lishi mumkin. 4. Videoaxborot – filmlar, animatsiya. 5. Belgili – belgilar – nishonlar, raqamlar, maxsus belgilar va so`zlar orasidagi probelllar bilan taqdim etiladigan axborotdir. 6. Mantiqiy axborot – tipning mantiqiy xulosasini “ha-yo`q”, “kattakichik” bilan tavsiflovchi axborot. 7. Semantik axborot – mulohazani o`zida mujassamlashtirgan va nutq birligining mazmuni orqali yuboriladigan axborot. Macromedia Flash dasturida animatsiya ikki usulda yaratiladi: kadrli (noKagpoBoe C03gaHue) va avtomatik (aBTOMarauecKoe C03gaHue npoMe^yTOUHbix KagpoB). Avtomatik animatsiya shakllar geometriyasini uzgarishi (shape tweening) yoki boshqaruv kadrlar o'zgarishi (motion tweening) asosidagi animatsiya turlarga bo'linadi. Boshqaruv kadrlar o'zgarishi (motion tweening) asosidagi yaratilgan animatsiya. Shu turdagi animatsiyani yaratish uchun biz bitta boshqaruv kadrni yaratamiz va unga belgi qo'shamiz. Masalan, boshqaruv kadrda biror bir shakl (aylana) chiziladi va u grafik tasvir belgi turiga «BcraBHT» menyusida «npeo6po30BaT B CHMBOU (Convert to Symbol)» buyrig'i yordamida (F8 tugmasi) o'tkaziladi. Yoki « BcTaBHT » menyusida «HOBMH CHMBOU (New symbol)» buyrig'ini (Ctrl+F8 tugmachalar majmuasi) tanlab yangi belgi yaratamiz va belgilar kutubxonasi yordamida uni boshqaruv kadrga qo'shamiz. Obe’ktning chegarasini rangini tanlash uchun ^ " uskunasidan, asosni ranglash uchun ® - uskunasidan, ® - chegara va asos rangini almashtirish, o'zaro rang almashish uskunalari dan foydalanamiz. 5 - rasm. Shaklni grafik tasvirga o'tkazish 6 - rasm. Shaklga harakat berish Endi belgi joylashgan boshqaruv kadrni sichqonchaning o'ng tomondagi tugma yordamida tanlab «Creat motion tweening» nomli buyrug'ini tanlaniladi. Shu harakatlar natijasida boshqaruv kadr rangi ko'k rangga o'zgaradi. Endi sichqoncha bilan yangi kadrni tanlaniladi, (masalan 25-chi kadrni) va F6 yoki BcTaBKa menyusida KumueBon Kagp (Insert keyframe) aktiv qatlamda keyingi boshqaruv kadrini yaratish buyrug'ini tanlaymiz. Natijada 25-chi kadrda ko'k rangli boshqaruv kadr hosil qilinadi va shu kadrgacha birinchi boshqaruv kadrdan strelka hosil bo'ladi. Birinchi boshqarish kadrdan ikkinchi boshqarish kadrgacha kadrlar ko'k rangda avtomatik xosil qilinadi. Oxirgi xarakatimiz - bu ikkinchi boshqarish kadrdagi belgini o'zgartirish (cho'zish, aylantirish, kattalashtirish, kichkinalashtirish yoki kadrdagi joylanishini o'zgartirish). Endi klaviaturadagi Enter tugmasini bosamiz va yaratilgan animatsiyani ko'rishingiz mumkin. Swf formatga o'tkzib, ko'rish uchun [Ctrl] + [Enter] tugmachalar majmuasi bosiladi. Bu animatsiyadan foydalanish uchun «1 -animatsiya.swf» fayli hosil bo'ladi. shakllar geometriyasini o'zgarishi «shape tweening» asosidagi yaratilgan animatsiyadir. Bu turdagi animatsiyani yaratish uchun boshqaruv kadrlar o'zgarishi «motion tweening» asosidagi yaratilgan animatsiya xosil qilinadi. Faqat endi oxirida ikkinchi qatlamdagi belgini butunlay o'chirib, uning o'rniga kvadrat chizamiz. Shu xarakatdan keyin kadrlar rangi o'rta rangga qaytadi. Keyin birinchi va ikkinchi boshqaruv kadrlardagi grafik tasvir belgini [Ctrl]+[B] («H3MeHHT» menyusidagi «pa3geuuT oygeuHo (Breack appartack)» buyrug'i yordamida alohida shakllarga bo' lib chiqamiz. Endi avval birinchi boshqaruv sichqoncha chap tugmasi bilan tanlab «CBohcTBa (Proprties)» yoki [Ctrl]+[F3] yoki OKHO menyusining shu nomli buyrug'ini tanlaymiz. Natijada muloqot oynasi hosil qilinadi va unda Tweening sohasida Motions o'rniga Shape holatini tanlaymiz. Shu natijasida boshqaruv kadr rangi yashil rangga o'zgaradi. Endi iikinchi boshqaruv kadrni ham sichqoncha bilan tanlab animatsiya turini Motions dan Shapega o'zgartiramiz va oxirida klaviaturadagi [Enter] tugmasini bosamiz va biz yaratgan animatsiyani ko'rishimiz mumkin. Yuqoridagi ikkala animatsiyalarda ham ikkita boshqarish kadrlar o'rtasidagi masofa kadrlarni kompyuter o'zi avtomatik yaratdi va animatsiya to'g'ri chiziq bo'yicha harakatlandi. Ammo agar bizga harakat biror bir traektoriya bo'yicha bajarilishi kerak bo'Isa, u holda bunday animatsiyalarni hosil qilish uchun qatlam ustida maxsus * 4 xarakat traektoriya qatlamini yaratish kerak bo'ladi. Shu katlamda 7 qalam bilan kerakli traektoriya chizig'I chiziladi. Natijani ko'rish uchun [Enter] tugmasini bosamiz. Shu bilan birga avtomatik animatsiyalarda foydalanish mumkin bo'lgan yana bir effekt mavjud - bu maska qatlami. Maska qatlami uchun asosiy qatlam ustida yangi bosh katlam yaratamiz. Shu qatlamni sichqonchaning chan tugmasi bilan bosib Maska - Mask buyrugini tanlaymiz. Natijada qatlam ko'k rangga o'zgaradi va ikkala qatlamlar o'zgarishlardan ximoyalanadi. Maska qatlamdan shu himoyani uchirib, boshkaruv kadrda bir nechta to'rtburchaklar chizamiz. Keyin yana maska qatlamning himoyasini yoqib klaviaturadagi [Enter] tugmasini bosamiz va natijani ko'ramiz. Maska qatlamdagi boshqaruv kadrni motion tweening animatsiyalashtirilsa harakatlanish efekti yanada chiroyli bo'ladi. Flashdagi animatsiya multi - rolikda ishlatiladigan obyektlarning xossalarini o'zgartirishga asoslangan. Masalan, obyektlar yo'qolishi yoki naydo bo'lishi, joylashuvini, ko'rinishini, rangi va boshqalarni o'zgartirishi mumkin. Flashda obyektlarni animatsiyalashni uchta turli usuli ko'zda tutilgan: - kadrma-kadr («klassik») animatsiya, bu usulda muallif bo' lgusi «multi rolik»ni har bir kadrini o'zi yaratadi yoki boshqa joydan qabul qiladi va namoyish ketma- ketligini o'zi o'rnatadi; - avtomatik animatsiya (tweened-animatsiya), bu usulda muallif multi rolik kadrlarini faqat birinchi va oxirgisini yaratadi, oraliq kadrlarni esa Flash avtomatik tarzda ozi yaratadi; tweened-animatsiyani ikki xil turi mavjud: obyektni ko'chirishga asoslangan animatsiya (motion animation) va obyektni transformatsiya (ko'rinishini o'zgartirish)siga asoslangan animatsiya (shape animation); - senariyga asoslangan animatsiya; senariy - Flashning dasturlash tilida (bu til Actionscript deb nomlanadi) obyektni hatti- harakatini berilishidir. Bu tilni sintaksisi Web-xujjatlarda ishlatiladigan boshqa senariy tillariga (masalan, JavaScript va VBScript) o'xshab ketadi. Ushbu usullarning har birining o'ziga yarasha afzalliklari va kamchiliklari bor. Masalan, tweened-animatsiya ikki afzallikga ega: birinchidan, muallif har bir kadrni alohida yaratish zaruratidan qutulgan; ikkinchidan, bunday multi rolikni namoyish etish uchun Flashga faqat birinchi va so'nggi kadrni saqlash kifoya, bu esa uz navbatida bunday rolikni hajmini kam bo lishini ta’minlaydi. Shu bilan birga, tweened- animatsiyani faqat obyekt xossalari bir tekisda ozgaradigan sodda roliklar yaratish uchun ishlatsa boladi. Actionscript sahnalarda obyektni juda ham murakkab bo'lgan hatti- harakatini ifodalashi mumkin. Lekin buning uchun Actionscript tilini o rganish kerak boladi. Actionscript dasturlash tilining imkoniyatlari haqida dastlabki ma’lumot va Actions paneli bilan ishlash. Flash dasturi Actionscript dasturlash tiliga asoslangan bo'lib, bu til dasturlashtirishdan yiroq bo'lgan insonlar ham tushunishi uchun juda oddiy qilib yaratilgan. Flash dasturiga Actionscriptdan foydalanmasdan turib ham oddiy roliklar, chiziqli animatsiyalar yaratish mumkin, lekin tuzilgan dastur samarali, mukammal va oson boshqarish mumkin bo'lishi uchun Actionscriptdan foydalanishga to'g'ri keladi. Chindan ham interfaol dasturlar yaratish uchun Actionscript dasturlash tilini o'rganib olish kerak. Actionscript obyektga yo'naltirilgan dasturlash tili hisoblanadi. U sintaksis jihatidan "JavaScript" ga o'xshab ketadi. Actionscript boshqa dasturlash tillariga o'xshab o'zining maxsus sintaksisiga, rezervlashgan so'zlariga, operator va ma'lumotlarni o zida saqlash uchun islatiladigan o'garuvchilariga ega. Actionscript o'zining obyekt va funksiyalariga ega va u foydalanuvchiga o'zning obyekt hamda funksiyalarni yaratishga imkon beradi. Flashda script yozish uchun Actionscript tilining barcha imkoniyatlarini bilish shart emas. Oddiy buyruqlardan foydalanib ham scriptlar yaratish mumkin. Actionscript tilini o'rganishdan oldin, Actions (harakat) paneli bilan tanishib chiqishimiz kerak. Uni ochish uchun sarlavha satri ustiga sichqonchani bir marta chertish kifoya. Agar ekranda Actions paneli bo'lmasa [F9] tugmasini bosish orqali ham uni ishga tushirish mumkin. Bitta rolikda juda ko'p rolik bo'lishi mumkin. Dastavval Actionscriptda roliklarni qayerlarda o'rnatish mumkinligini ko'rib chiqamiz. Roliklarni asosiy kadrlarga, tugmalarga va movie kilplarga joylashtirish mumkin. Grafik obyektlar va boshqalarga roliklarni joylashtirib bo'lmaydi. Hozirda rolikni qaysi obyektga kiritilayotganini bilish juda oson, buning Actions panelining sarlavha satridagi yozuviga e’tibor berish kerak. Masalan, tugmani belgilasak, Actions panelining sarlavha satridagi yozuvi “Actions - button” ga, agar movie clipni tanlasak, “Actions - movie clip” ga o'zgaradi, hechnarsa belgilanmaganida “Actions - frame” ya’ni joriy kadr belgilangan bo'ladi. Kursor joylashgan oq rangli maydon skript kiritiladigan may don bo'lib, uning yuqori chap qismida buyruqlar oynasi joylashgan. Bu oynadan skriptga joylashtirish mumkin bo'lgan turli xil harakatlar joylashgan. Flashni ishlayotgan foydalanuvchilar uchun oyna bilan ko'p ishlashni tavsiya etamiz. Dastur matnni buyruqlar oynasi va klaviatura orqali to'g'ridan - to'g'ri kiritish mumkin lekin, Actionscriptda bosh harflar va kichik harflarni o'rni almashsa yoki tinish belgilari noto'g'ri ishlatilsa kiritilgan dastur matnni xato hisoblaniladi. Dasturda ishlash bo'yicha ko'nikma hosil bo'lmaguncha buyruqlarni yozishda shu oynadan masq qilsh maqsadga muvofiq. Buda har bir papkalar ichida faqatgina harakatlar emas, balki turli xil funksiyalar, o'zgarmaslar, o'zgaruvchilar, operatorlar, metodlar, xususiyatlar, sikllar, izohlar va boshqalar joylashgan. Biror harakatni joylashtirish uchun papkalardan birini ochamiz, kerakli buyruqni topib, uni ustiga sichqoncha tugmasini bosib, rolik kiritiladigan maydon ustiga qo'yib yuboramiz, yoki shu buyruq ustiga sichqonchani ikki marta chertib qo'ymiz. Agar kerakli buyruq qaysi papkada joylashganligini unitib qo'ygan bo'lsangiz, u holda “indeks” papkasidan foydalaning. Bu papkda Flashda ishlatiladigan barcha buyruqlar alfavit bo'yicha tartiblab qo'yilgan. Buyruqlar oynasini yopish uchun oynaning o'ng tomoni markazida joylashgan uchburchakchani bosish kerak. Agar buyruqlar oynasi yopib qo'yilgan bo'lsa, kerakli buyruqlar skript kiritiladigan maydon ustida joylashgan [plus] [+] tugmasi yordamida kiritish mumkin. Bu tugmada asboblar oynasidagi barcha funksiyalarning nusxasi joylashtirilgan. Quyida “stop()” buyrug'ining ikki xil usulda asboblar paneli va [plus] tugmasi yordamida joylashtirish ko'rsatib o'tilgan.

Agar siz animatsiyalar va tasvirli ma'lumotlar bilan ishlashni istasangiz, undan kelib chiqadigan bir necha usullar mavjud. Bu, animatsiyalarni yaratish, ularni boshqarish, yoki ular bilan ishlaydigan dasturlar va vositalar orqali amalga oshirilishi mumkin.

1. Grafika va Dizayn Dasturlari:

   • Adobe Creative Cloud dasturlari (Adobe Illustrator, Adobe Photoshop, Adobe After Effects, Adobe Premiere Pro) - Ular animatsiyalarni yaratish, tahrirlash va boshqarish uchun juda mashhur.
   • Blender - Bu, xaridorlarga bepul platformadagi guvohnoma bilan yagona 3D-model yaratish imkoniyatini beruvchi ochiq manzillangan dasturdir.
   • Inkscape - Bu bepul vektor grafika dasturi, tasvirli ma'lumotlar va logotiplar yaratish uchun ishlatiladi.

2. Programmatsiya Dasturlari:

   • HTML, CSS, JavaScript - Veb sahifalarda animatsiyalar yaratish uchun ishlatiladi.
   • Python - Tkinter, Pygame, PyQT, va boshqa kutubxonalarni qo'llaydigan dasturlashda animatsiyalarni yaratish uchun foydalaniladi.
   • Processing - Java tilida yozilgan, grafika va animatsiyalar yaratishga mo'ljallangan oddiy dasturlash tili.
   • Unity - 3D va 2D o'yinlar uchun mo'ljallangan injeneriya dasturlash vositasi.

3. Dizayn Sohasida Ma'lumotlar:

   • Adobe Stock, Shutterstock, va boshqa stock rasmlar va grafika ma'lumotlar tashqi manbalari.
   • UX/UI dizayni, tasvirli ma'lumotlar, va animatsiya ustozlik kurslari orqali ma'lumotlarni osonlik bilan o'rganishingiz mumkin.

4. Online Veb-servislari:

   • Canva - Bu, onlayn dizayn tahriri va animatsiyalarni yaratish uchun sodda vaqtinchalik dastur hisoblanadi.
   • Giphy - Bu, GIF animatsiyalarni yaratish va ulardan foydalanish uchun ma'lumotlar bilan to'ldirilgan platforma hisoblanadi.

5. GIF va Video Tahrirlash Dasturlari:

   • GIFs.com, Ezgif, GIPHY va boshqa onlayn vositalar - Bu, GIF rasmlarini yaratish, tahrirlash va boshqarish uchun foydalaniladi.
   • Adobe Premiere Pro, Final Cut Pro va boshqa video tahrirlash dasturlari - Ular video animatsiyalarini yaratish, tahrirlash va boshqarish uchun idealdir.

Yaratilgan animatsiyalarni tasvirli ma'lumotlar bilan o'zgartirish va ularga ma'lumot qo'shish imkoniyatiga ega bo'lish uchun, animatsiyalarning muvaffaqiyatli yaratilishi va ularni boshqarish bo'yicha tajribangizni oshiring.